แมลงศัตรูข้าว และการป้องกันกำจัด
เพลี้ยไฟ
ลักษณะการทำลาย
เพลี้ยไฟเป็นแมลงขนาดเล็ก ยาว 1-2 มิลลิเมตร ตัวเต็มวัยมีสีดำ ทำลายข้าว โดยดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบข้าว ทำให้ปลายใบแห้ง ขอบใบม้วนเข้าหากัน ถ้าระบาดมากทำให้ข้าวตายทั้งแปลง
ช่วงเวลาระบาด
- ระยะกล้าในสภาพอากาศแห้งแล้ง ฝนทิ้งช่วง
การป้องกันกำจัด
- ดูแลแปลงข้าวระยะกล้าอย่าให้ขาดน้ำ
- เมื่อเกิดการระบาดของเพลี้ยไฟ ถ้ามีน้ำ ไขน้ำให้ท่วมยอดข้าว 1-2 วัน
แมลงบั่ว
ลักษณะการทำลาย
ตัวเต็มวัยของแมลงบั่วมีขนาดและรูปร่างคล้ายยุง แต่ลำตัวของแมลงบั่ว มีสีชมพูปนส้ม แมลงบั่วทำลายข้าวโดยตัวหนอนแทรกตัวเข้าไปอยู่ระหว่าง ลำต้นกับกาบใบ และทำลายส่วนที่เป็นจุดเจริญของหน่อข้าว ต้นข้าวจะสร้างเนื้อเยื่อหุ้มตัวหนอนและเจริญเป็นหลอดคล้ายหลอดหอม ต้นที่เป็นหลอดไม่ออกรวง ถ้าการระบาดรุนแรง ต้นข้าวจะแตกกอมากแต่แคระแกรน
ช่วงเวลาระบาด
- ตั้งแต่ระยะกล้าจนถึงแตกกอเต็มที่ สภาพที่ฝนตกชุก ความชื้นสัมพัทธ์สูง (80-90 เปอร์เซ็นต์)
การระบาดของแมลงบั่วจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
การป้องกันกำจัด
- ทำลายวัชพืชรอบแปลงนาเพื่อทำลายแหล่งอาศัยของแมลงบั่ว เช่น หญ้านกสีชมพู หญ้าข้าวนก หญ้าไช หญ้าแดงและหญ้าชันกาด
- ปลูกพืชหมุนเวียน เพื่อตัดวงจรชีวิตของแมลงบั่ว
- ใช้แสงไฟล่อตัวเต็มวัยและทำลาย
หนอนกอข้าว
ลักษณะการทำลาย
ในประเทศไทยหนอนกอข้าวมี 4 ชนิด คือ หนอนกอสีครีม หนอนกอแถบลาย หนอนกอหัวดำ และหนอนกอสีชมพู หนอนกอทั้ง 4 ชนิด ตัวเต็มวัยเป็นผีเสื้อกลางคืน มักพบบินมาเล่นแสงไฟเวลากลางคืน ผีเสื้อหนอนกอสีครีมตรงกลางปีกคู่หน้ามีจุดสีดำข้างละจุด ตัวหนอนสีขาวหรือสีครีม ผีเสื้อของหนอนกอแถบลายและหนอนกอหัวดำ มีลักษณะคล้ายกันมาก แต่สามารถดูความแตกต่างระยะหนอน ตัวหนอนของหนอนกอแถบลาย หัวมีสีน้ำตาลอ่อน ส่วนหนอนกอหัวดำ หัวมีสีดำตามชื่อที่เรียก ส่วนผีเสื้อ หนอนกอสีชมพู มีลำตัวอ้วนสั้น ส่วนหัวและลำตัวมีขนหนาปกคลุม ตัวหนอนมีสีเหลืองหรือชมพูปนม่วง
หนอนกอทั้ง 4 ชนิดทำลายต้นข้าวเหมือนกัน คือ ตัวหนอนกัดกินภายในลำต้นข้าว ในข้าวที่ยังเล็กหรือข้าว ที่กำลังแตกกอจะเกิดอาการ “ยอดเหี่ยว” และแห้งตาย หากหนอนกอทำลายระยะข้าวตั้งท้อง หรือหลังจากนั้น ทำให้รวงข้าวมีสีขาว เมล็ดลีบทั้งรวง เรียกว่า “ข้าวหัวหงอก” รวงข้าวที่มีอาการดังกล่าว จะดึงหลุดออกมาได้ง่าย
ช่วงเวลาระบาด
- ตั้งแต่ต้นข้าวยังเล็ก ระยะข้าวตั้งท้องถึงระยะออกรวง
การป้องกันกำจัด
- เผาตอซังหลังเก็บเกี่ยว ให้น้ำท่วมนา และไถดินทำลายดักแด้ และหนอนที่อยู่ตามตอซัง
- ปลูกพืชหมุนเวียน เพื่อตัดวงจรชีวิตของหนอนกอ
- ใช้แสงไฟล่อผีเสื้อหนอนกอข้าวและทำลาย
- เมื่อพบการระบาดมาก ใช้สารสกัดจากพืช เช่น สะเดา หางไหล ยี่โถ ผกากรอง ฉีดพ่นป้องกันกำจัด
ลักษณะการทำลาย
ตัวเต็มวัยเป็นผีเสื้อกลางคืน หนอนมีสีเขียวใสปนเหลือง หัวสีน้ำตาล ทำลายใบข้าวโดยตัวหนอนจะใช้ใยเหนียวจากปากยึดขอบใบข้าวสองข้างติดกันตามความยาวของใบหุ้มตัวหนอนไว้ และอาศัยแทะกินส่วนที่เป็นสีเขียวของใบข้าว จนเหลือแต่เยื่อบาง ๆ เป็นทางสีขาวไปตามความยาวของใบ การทำลายจะรุนแรง มากในแปลงที่ใส่ปุ๋ยไนโตรเจนสูงหรืออยู่ในร่มเงาไม้ใหญ่ ใบข้าวถูกทำลาย
ในระยะข้าวตั้งท้องอาจทำให้เมล็ดข้าวลีบ การป้องกันกำจัดในระยะข้าวแตกกอมีผลให้มีการทำลายในระยะข้าวตั้งท้องน้อยลง
ช่วงเวลาระบาด
- ตั้งแต่เริ่มปักดำใหม่ ๆ จนถึงระยะออกรวง
การป้องกันกำจัด
- ทำลายพืชอาศัยในนาข้าวและบริเวณใกล้เคียง เช่น หญ้าข้าวนก หญ้านกสีชมพู หญ้าไช หญ้าชันกาด และข้าวป่า
- เมื่อพบการระบาดมาก ใช้สารสกัดจากพืช เช่น หางไหล ยี่โถ ขมิ้นชัน ฉีดพ่นป้องกันกำจัด
- จัดการสมดุลธาตุอาหารพืช โดยเฉพาะธาตุไนโตรเจน